In 1796 introduceerde de Engelse arts Edward Jenner het eerste vaccin ter wereld. Het werd toegediend om het immuunsysteem van mensen bescherming te bieden tegen de verwoestende pokkenziekte. In de jaren daarna boden vaccins bescherming tegen difterie en polio, mazelen, waterpokken en griep. Hoewel deze vaccins erg goed hebben gewerkt, kan één ding toch de werking verminderen: vaccinatie kan namelijk minder effectief zijn bij volwassenen met obesitas.
Het probleem met overgewicht en de immuunrespons
Bij obesitas neemt het risico op overlijden door hart- en vaatziekten toe, maar het kan ook metabole veranderingen veroorzaken. Deskundigen op het gebied van het opkomende immuno-metabolisme ontdekten dat zwaarlijvigheid een negatieve invloed heeft op het immuunsysteem van het lichaam, waardoor het risico op infectie door allerlei ziekteverwekkers groter wordt. In een gezond immuunsysteem valt het lichaam een ontsteking aan als dat nodig is en stuurt het eiwitten naar de ontsteking om de infectie te bestrijden.
Vaccins werken ook op deze manier en maken gebruik van de immuunrespons van het lichaam om bescherming te stimuleren. Mensen met obesitas hebben meestal ook metabole risicofactoren, zoals een hoge bloeddruk en een hoge bloedsuikerspiegel. Als gevolg daarvan is hun immuunsysteem voortdurend in een staat van een chronische lichte ontsteking. Deze milde ontsteking tast hun immuunsysteem voortdurend aan. Dit kan de reden zijn waarom vaccins minder effectief zijn bij mensen met overgewicht.
Kan meer bewegen de ontsteking die door overgewicht wordt veroorzaakt omkeren?
Er is voldoende bewijs dat lichamelijke activiteit de ontsteking vermindert. De vraag is nu: kunnen de positieve effecten van lichaamsbeweging de negatieve effecten van obesitas compenseren? En zo ja, kan meer bewegen de werking van het vaccin stimuleren, ongeacht het lichaamsgewicht?
Professor Mark Febbraio loopt voorop in het onderzoek naar de ontstekingsremmende effecten van lichaamsbeweging en een groot deel van zijn werk is gewijd aan het leggen van moleculaire verbanden tussen lichaamsbeweging en ziektepreventie. Toen we hem vroegen of bewegen de werking van een vaccin bij zwaarlijvige personen kon verhogen, zei hij dat het nu nog veel te vroeg is om conclusies te trekken. "Ik denk niet dat we genoeg weten over de pandemie of het vaccin om definitieve uitspraken te doen," zegt hij. "Er zijn geen steekproeven geweest, er is alleen theoretisch bewijs dat als je fit bent, je beter bestand bent tegen COVID-19. Of beweging de werkzaamheid van een vaccin kan beïnvloeden, weten we gewoon niet."
Febbraio wijst erop dat, hoewel obesitas een negatieve invloed heeft op je gezondheid, we ons het meest zorgen moeten maken over de fysieke inactiviteit.
"We blijven allemaal veel thuis, wachtend op een vaccin voor COVID-19, in plaats van actief te zijn en te bewegen, terwijl we weten dat bewegen het beste vaccin is dat we op dit moment hebben." Dr. Robert Sallis.
Dr. Robert Sallis, van het Sports Medicine Fellowship Program in Kaiser Permanente in Fontana, is het ermee eens dat fysieke inactiviteit het grootste volksgezondheidsprobleem van deze tijd is.
"We blijven allemaal veel thuis, wachtend op een vaccin voor COVID-19, in plaats van actief te zijn en te bewegen, terwijl we weten dat bewegen het beste vaccin is dat we op dit moment hebben," geeft Dr. Robert Sallis aan.
Volgens de Centers for Disease Control and Prevention (CDC) beweegt slechts de helft van de volwassenen genoeg.
Is het opbouwen van een goede lichamelijke conditie belangrijker dan het verminderen van obesitas?
“Beide zijn belangrijk,” zegt Febbraio. “Maar als het gaat om het risico op ziekte, is een lage cardiovasculaire conditie van de luchtwegen waarschijnlijk een groter risico.”
"Iemand met overgewicht die regelmatig sport heeft waarschijnlijk een lager ziekterisico dan iemand die geen overgewicht heeft maar weinig beweegt", legt Febbraio uit. “Dit impliceert dat een verhoogd risico meer te maken heeft met een gebrek aan lichaamsbeweging dan met obesitas.”
"Iemand met overgewicht die regelmatig sport heeft waarschijnlijk een lager ziekterisico dan iemand die geen overgewicht heeft maar weinig beweegt. Dit impliceert dat een verhoogd risico meer te maken heeft met een gebrek aan lichaamsbeweging dan met obesitas.” Prof. Mark Febbraio
Hoewel er geen twijfel over bestaat dat zwaarlijvigheid een chronische ontsteking veroorzaakt die direct verband houdt met de ziekte, waarschuwt Febbraio voor een te specifieke focus op zwaarlijvigheid. Er is zelfs iets dat de obesitasparadox wordt genoemd, legt hij uit. Het is een medische hypothese dat zwaarlijvigheid, tegen beter weten in, beschermend kan zijn en in verband kan worden gebracht met een grotere overleving van bepaalde groepen mensen, zoals ouderen of mensen met bepaalde chronische ziekten. "Als je ouder bent en je hebt meer lichaamsvet, ben je eigenlijk meer beschermd tegen infecties, met name sepsis." Hetzelfde geldt voor vrouwen die de overgang achter de rug hebben. "Als een vrouw visceraal vet heeft, dan werkt dat helemaal niet beschermend. Als een vrouw een zeer laag vetgehalte heeft, is het middelmatig beschermend. En als ze veel onderhuids vet heeft (vet rond de billen en dijen), dan is dat wel weer beschermend." Dit suggereert dat verhoogd lichaamsvet niet altijd slecht is.
Hoe zit het met COVID-19?
"Wat het meest intrigerend is aan COVID-19, is dat als een zwaarlijvige oudere persoon besmet wordt, ze een groter risico heeft om ARDS (Acuut ademnood syndroom) te ontwikkelen." Febbraio zegt dat dit het volledig tegenovergestelde is van wat er gebeurt met een sepsis-infectie, wat verrassend is. Hij vermoedt dat het te maken heeft met het feit dat het moeilijker is om te ademen als je vetlijvig bent en ligt, maar hij herhaalt dat het allemaal speculatie is.
"We kunnen gewoon geen conclusies trekken over COVID-19, omdat we er nu nog te weinig over weten", zegt Febbraio.
Wat weten we wel?
- Zwaarlijvigheid verhoogt het risico op het virus in alle opzichten. Er is een 113 procent hoger risico om in het ziekenhuis te belanden, 74 procent meer kans om intensieve zorg nodig te hebben en 48 procent meer kans om te overlijden.
- Lichamelijke activiteit beschermt tegen niet-overdraagbare en besmettelijke ziekten, zoals COVID-19.
- Mensen die besmet zijn met COVID-19 maar wel een goede conditie hebben, zoals professionele atleten, blijken over het algemeen niet ernstig ziek te worden.
Het feit dat obesitas het overlijdensrisico van COVID-19 met bijna 50 procent verhoogt, werd benadrukt in een gloednieuwe meta-analyse van 75 studies van over de hele wereld. Professor Barry Popkin, die het onderzoek leidde, zegt dat dit percentage aanzienlijk hoger was dan iedereen had gedacht. Het versterkt ook de noodzaak om ervoor te zorgen dat elk vaccin moet werken voor het aanzienlijke en groeiende deel van onze bevolking met obesitas.
"We weten dat een COVID-vaccin een positief effect zal hebben op zwaarlijvige mensen, maar we vermoeden op basis van al onze kennis van tests op het Sars-vaccin en het griep-vaccin dat het minder voordeel zal hebben in vergelijking met de andere vaccins," zegt Popkin.
Op dit moment zien we nog geen hard bewijs dat een verhoogde conditie de vaccins effectiever zal maken - maar er is genoeg bewijs dat fysiek actieve personen het beter zullen doen als het gaat om COVID-19, of een andere chronische ziekte.
De fysieke conditie is de sleutel tot een betere immunologische conditie De anti-oxyderende stoffen die tijdens fysieke activiteit worden geproduceerd, helpen de gevolgen van ziekte verminderen, en fysieke activiteit is een goed medicijn voor het voorkomen van verkoudheid, kanker en COVID-19.
"Ik heb het gevoel, als ervaren huisarts, dat lichamelijke activiteit absoluut het belangrijkste medicijn is dat ik mijn patiënten zou kunnen voorschrijven," concludeert Sallis.